Дөрвөн Махаранза

Дөрвөн Махаранз

Сүм дуганы үүдэнд сүрт догшин дүртэй дөрвөн Махаранзыг залж тавьсан байдаг. Мөн хөлгөн судрын төгсгөлийн хуудсанд дөрвөн Махаранзын хөрөг дvр элбэг тааралддаг. Махаранз гэдэг нь Маха ража гэсэн Самгард үг. Маха гэдэг нь их, том. Ража нь хаан гэсэн үг бөгөөд утгачилвал Их хаан гэсэн үг юм. Дөрвөн махаранзын гарлын домог нь сайн галвын мянган бурхны гуравдугаар Одсүрэн бурхны үед хоёр лус, хоёр хангарьд нар өөр хоорондоо үргэлж дайсагнан зовлон амсч байсан байна.
Дөрвөн хаан нь урьдны ямар ерөөл буяны хүчээр Бурхан багштай учирч ном сонссон бэ? гэвэл урьд Гашиб бурхныг ертөнцөд залран буй үед хоёр хангарьдын үргэлж хорлон зовоодог хоёр лус байж. Нэгэн өдөр хоёр хангарьд хоёр лусыг хорлохыг бодсон ч хорлож чадахгүй байсанд хоёр хангарьд гайхан асуусанд хоёр лус “Бид хоёр чухаг дээд гуравт аврал одуулах ам тангараг авч түүнээ ёсчлон сахиж буйн хүч” хэмээн хариулав. Хоёр хангарьд ч гайхан биширч мөн аврал одуулах ам тангарагыг авч суртгаалыг ёсчлон сахих болов. Улмаар тэдгээр дөрөв эвсэн нөхөрлөж насан эцэслэх үедээ дөрвүүл хамт ерөөл тавин насан эцэслэжээ. Аврал одуулах ам тангарагыг авч насан эцэстлээ аврал одуулах суртгаалыг ёсчлон сахин хураасан буянаа ерөөлөөр зориулсны хүчээр Бурхан багшийг ертөнцөд залрах үед бурхантай учран ном сонсож урьдны номонд дадсан сайн авъяас билиг сэргэн хутагтын үрийг олжээ. Тэд хойшид амьтанд тусалж, шашныг сахин, орон хийдийн үүдийг хамгаалах андгай тангараг тавьсан гэдэг. Энэ тухай аврал одуулахуйн хөтөлбөр болон Ганжуурын доторх Цэцэн тэнэгийн сударт өгүүлсэн байдаг.

Хожим эдүгээ бидний багш Шагжамуни бурхны үед дөрвөн Махаранз болж, Сүмбэр уулын дөрвөн зүгт оршдог ертөнцийг сахигч, хүсэлт тэнгэрийн орны тэнгэр нар болжээ. Сvмбэр уул нь уснаас дээш дөрвөн шаталсан үетэй байх бөгөөд дөрөвдvгээр үе нь Махаранз нарын орон ажээ.

  1. Юлхорсvрэн (са: Dhrtarastra)

Хөө хуяг өмссөн сvрт догшин баатрын дvртэй энэ Махаранзын лагшин нь ногоон бөгөөд мутартаа бива хэмээх хуур барьсан байдаг ажээ. Энэ тэнгэрийн дуу нь амьтанд хорлол бvхий тул орчлонгийн амьтанд хорт дуугаа сонсгохгүйн тулд хуур дарж буй хэмээдэг. Ертөнцийн зүүн зүгийг сахигч.

  1. Пагжийбуу (са: Үirudhaka)

Хөө хуяг өмссөн, лагшин бие нь хөх, мутартаа барьсан илдээрээ цавчин ширвэх байдалтай. Учир нь энэ тэнгэрийн бие нь хортой тул амьтныг биедээ үл хүргэх, үл ойртуулахын учир ийм дүр байдлыг үзүүлдэг гэдэг. Ертөнцийн өмнө зүгийг сахидаг.

  1. Жанмисан (са: Үirupaksa)

Хөө хуяг өмссөн, лагшин биеийн өнгө нь улаан, баруун мутартаа суваргыг дээр өргөн барьсан, зүүндээ могой барьсан дүрээр ажирна. Нүдэндээ хортой тул амьтныг өөрийгөө харахаас урьд бурхны тааллын шүтээн суваргыг харуулах гэж хараанд тусахуйц дээр суварга мутартаа барьсан учир тэр ажээ. Ертөнцийн баруун зүгийг сахидаг.

Монгол орны баруун зүгт залсан 4 Махранзын нэг Жанми Сан.

  1. Намтойсрай (са: Үaisranүana)

Монголчуудын Түвдээр нь Намсрай хэмээн дуудаж, Бисман тэнгэр хэмээн судар номонд бичигддэг энэ тэнгэр нь дөрвөн Махаранзын нэг бөгөөд бас 10 догшдын нэг ажээ. Өөрөөр хэлбэл эд баялгийг хайрлагч тэнгэр, чойжин сахиус юм. Лагшин биений өнгө нь шар, баруун мутартаа ялгуусны тэмдэг буюу жанцан, зүүн мутартаа эрдэнээр бөөлжсөн хулгана барьж, амаа жимийсэн дүрээр ажирдаг. Амаа ангайвал хортой тул амьтанд хорлол үйлдэхгүйн тул амаа жимийсэн дүртэй байдаг ажээ. Хэвтэж байгаа арслан хөлөглөсөн, хөлөглөөгүй хоёр өөр дүр хөрөг байдаг. Ертөнцийн хойд зүгийг сахидаг, мөн ягчис нарын тэргүүн ч гэж үздэг.

Дөрвөн Махаранз нь урьдны ерөөл буяны хүчээр Бурхан багшаас ном сонсож хутагтын үрийг олж ирээдүйд бурхны шашныг сахин хамгаалах тангарагыг өргөж байжээ. Дөрвөн Махаранз нь гурван ертөнцийн нэг Хүсэлт орны 6 зүйл тэнгэрийн эхний тэнгэрийн орноо оршдог юм.

Намсрай (Бясман тэнгэр)